ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ ΚΡΙΤΖΑαπό το avopolis.gr
Για να απαντήσουμε στο ποιος έφτιαξε πρώτος ροκ μουσική με ελληνικούς στίχους, πρέπει να καταλήξουμε πρώτα στο τι είναι ροκ. Ήδη από το 1969, ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε ξεκινήσει με το Περιβόλι Tου Tρελού να εντάσσει στοιχεία ροκ μουσικής στα τραγούδια του, ιδίως στη "Θεία Μάνου" και στο "Σαν Ρεμπέτικο Παλιό". Μπορεί τα τραγούδια αυτά να μην είχαν γερές δόσεις ηλεκτρικής κιθάρας, παρουσίαζε όμως μεγάλο ενδιαφέρον η ρυθμική τους ιδιαιτερότητα, όπως μεταδιδόταν από τα πλούσια κρουστά και το δυναμικό μπάσο. Αν πάντως αναζητήσουμε τον πρώτο δίσκο 33 στροφών ο οποίος συνδύασε την ελληνική γλώσσα με μια 100% Δυτική ροκ μουσική, με ριφ δηλαδή ηλεκτρικής κιθάρας αλλά και πιο ακουστικά κομμάτια με ευθεία παραπομπή σε αμερικάνικες φόρμες, τότε θα καταλήξουμε στο Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος του Δημήτρη Πουλικάκου.
Τα τραγούδια του άλμπουμ αυτού ξεκινούν να γράφονται στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Λίγο μετά ο Πουλικάκος συμμετέχει στα γκρουπ MGC (1967-1969) και Εξαδάχτυλος (1971-1973). Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι περισσότεροι όμως τραγουδούν στα αγγλικά, καθώς το αγγλόφωνο ροκ έχει διαδοθεί αρκετά, ιδίως με γκρουπ όπως οι Aphrodite's Child και οι Socrates. Όπως αναγράφεται και στο εσώφυλλο του Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος, οι ηχογραφήσεις του πραγματοποιήθηκαν το 1972, με την οικονομική συνεισφορά κάποιων φίλων. Για τέσσερα χρόνια ο Πουλικάκος αλλάζει τρεις εταιρίες για να καταφέρει τελικά να κυκλοφορήσει τον δίσκο. Το ρίσκο τελικά παίρνει η Minos, επηρεασμένη ίσως από την απήχηση του άλμπουμ Δέκα Χρόνια Κομμάτια του Σαββόπουλου, που είχε εκδώσει έναν χρόνο πριν η ανταγωνιστική Λύρα.
Η μπάντα που παίζει στο άλμπουμ είναι οι Εξαδάχτυλος, συν κάποιοι πρόσθετοι μουσικοί. Βασική δε επιρροή, όσον αφορά στο μουσικό κομμάτι, αναδεικνύεται με σαφήνεια ο Frank Zappa, ιδίως τα άλμπουμ που κυκλοφόρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Δεν πρόκειται όμως για μια απλή προσαρμογή του Zappa στην Ελλάδα. Πρώτα-πρώτα, δεν είναι διόλου απλό να προσαρμόσεις τον Zappa σε οτιδήποτε. Επιπλέον, ο Πουλικάκος δεν τον μιμείται, αλλά τον έχει αφομοιώσει, με αποτέλεσμα έτσι να χρησιμοποιεί ένα «ζαπικής» αίσθησης χιούμορ ώστε να μιλήσει για μια ολότελα ελληνική πραγματικότητα. Όχι μόνο λοιπόν δεν αποτελούν πηγή αδυναμίας τέτοιες αναφορές, αλλά (μαζί με τη χρήση ελληνικών στίχων) αποδεικνύουν ότι το Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος δεν έχει μονάχα ιστορική, μα και αισθητική αξία. Φυσικά στον δίσκο, πέρα από τον Zappa, υπάρχει καλλιτεχνική συγγένεια και με τον Σαββόπουλο, ιδίως με το Βρώμικο Ψωμί το οποίο ηχογραφούταν την ίδια περίοδο. Παρόλο που η παραγωγή και η ενορχήστρωση δεν είναι άρτιες, υπάρχει στο άλμπουμ μουσική ποικιλία, στοιχείο δυσεύρετο στα μετέπειτα ελληνικά ροκ άλμπουμ. Συναντά κανείς ακόμα και ρεμπέτικα ("Πες Μου Βρε Τρελή") και ταγκό ("Σαν Δυο Πουλάκια") δίπλα-δίπλα με μια δυναμική ροκ μπάντα με κιθάρα, πλήκτρα, μπάσο, ντραμς, αλλά και μπόλικα πνευστά. Οι στίχοι υπογράφονται όλοι από τον Πουλικάκο (εκτός από τα "Χτεσινά Τρένα" που είναι του Τάσου Φαληρέα), στις συνθέσεις όμως συνεισφέρουν πολλοί. Αξίζει δε να σημειωθεί πως στην πρόσφατη επανέκδοση του άλμπουμ από την ΕΜΙ, από τη μέση και μετά η λίστα των τραγουδιών είναι λάθος, δημιουργώντας σύγχυση στον προσεκτικό ακροατή. Επίσης πρέπει να αναφερθεί πως, για άγνωστους λόγους, το τραγούδι "Μωρό Μου", βασισμένο σε μελωδία του Σταμάτη Σπανουδάκη, δεν συμπεριλήφθη στο cd, όταν αυτό δόθηκε σαν δώρο μαζί με παλιότερο τεύχος του Ποπ & Ροκ.
Πέρα από την καλλιτεχνική αξία του άλμπουμ, που πρέπει οπωσδήποτε να μετράται (και) σε συνδυασμό με την εποχή στην οποία κυκλοφόρησε, το Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος αποτελεί κι ένα άλμπουμ-καθρέφτη της μεταπολιτευτικής κατάστασης της Ελλάδας. Δεν υπάρχει χούντα πια. Η πτώση της γιορτάστηκε περίτρανα σε στάδια και πλατείες. Τι υπάρχει όμως; Υπάρχει μια χώρα η οποία προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων να δουλεύουν σκληρά «πενήντα ώρες τη βδομάδα για δυο πιάτα φασουλάδα λαδερή», ή να «χτυπάνε καρτέλες/κουμπώνουν κονσέρβες», παγιδευμένοι από «άρχοντες του τρόμου». Οι οικονομικά ευκατάστατοι πέφτουν θύματα υπερκατανάλωσης ("Στο Σουπερμάρκετ"), οι γιατροί εκμεταλλεύονται τους φτωχούς ασθενείς τους ("Ο Γιατρός Παιδιά"), ενώ οι 25άρηδες ξεχνούν το επαναστατικό παρελθόν τους κατά τη δικτατορία, για χάρη της εργασίας που τους παρέχει τα προς το ζην ("Κάλλιο Μιας Ώρας"). Από την άλλη μεριά, τα ερωτικά τραγούδια ("Πες Μου Βρε Τρελή", "Μωρό Μου", "Σαν Δύο Πουλάκια") είναι το ίδιο σατιρικά με τα κοινωνικοπολιτικά. Ελπίδα δεν υπάρχει πουθενά. Στον δρόμο αυτό, της ματαιότητας προς όλες τις κατευθύνσεις, θα συνεχίσει και η πλειοψηφία των μετέπειτα στιχουργών του ελληνικού ροκ.
Σήμερα, 33 χρόνια μετά την κυκλοφορία του Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος, έχουν αλλάξει πολλά. Μια μεγάλη μερίδα των καλλιτεχνών που ξεκίνησαν τη δράση τους τη δεκαετία του 1960 και του 1970 έχουν κατηγορηθεί κατά καιρούς ότι αποτελούν πια μέρη του συστήματος, ασχέτως αν η λέξη «σύστημα» προϋποθέτει μια οργάνωση η οποία στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ, για διάφορους λόγους. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά ο Πουλικάκος κατακρίθηκε κι αυτός για τη συμμετοχή του σε τηλεοπτικά σήριαλ ή για τα jingles αλλά και τα διαφημιστικά στα οποία δάνειζε κατά καιρούς τη φωνή του. Σήμερα ο ίδιος συνεχίζει να τραγουδάει πολλά από τα τραγούδια του δίσκου σε κλαμπ της Αθήνας, λίγο-πολύ στα ίδια μαγαζιά στα οποία εμφανιζόταν και κατά τη δεκαετία του 1970. Στα Εξάρχεια και στη Βικτώρια (όπου μένει), τον φωνάζουν «Μητσάρα» ή «Θείο Νώντα», από το ραδιοφωνικό του παρατσούκλι. Κατά καιρούς οι δημοσιογράφοι του παίρνουν συνεντεύξεις ή του δίνουν βήμα λόγου σε ντοκιμαντέρ σχετικά με την ιστορία του ελληνικού ροκ. Ο ίδιος ποτέ δεν υπερηφανεύτηκε ότι έφερε τον ελληνικό στίχο στο ροκ και ποτέ δεν έγινε σύμβολο του τελευταίου, όπως ο Παύλος Σιδηρόπουλος. Ίσως επειδή έζησε. Και μάλιστα έζησε την παρακμή της δεκαετίας του 1990. Θυμίζει έτσι λίγο, τηρουμένων ασφαλώς των αναλογιών, τον Chuck Berry, τον Jerry Lee Lewis και τον Little Richard, στους οποίους, ενώ ζουν ακόμα, ελάχιστοι δίνουν σημασία, ενώ οι συνεχιστές τους γεμίζουν στάδια και οι αποθνήσκοντες σταμπάρουν τις φάτσες τους σε μπλουζάκια.
Για το τέλος, ας μου επιτραπεί μια προσωπική εξιστόρηση. Πριν από μερικούς μήνες συνάντησα τον κ. Πουλικάκο στην Πλατεία Βικτωρίας. Μιας και του είχα πάρει προ καιρού συνέντευξη για το Avopolis Greek, πήγα και του μίλησα. Όταν του είπα πως είχα αγοράσει πρόσφατα το Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος ξαφνιάστηκε. «Πού το βρήκες; Πόσα αντίτυπα είχαν μείνει;». Δεν το είχε σε cd, ούτε του το είχαν στείλει από την εταιρία. Θα πήγαινε να το πάρει την επομένη. Δύο αντίτυπα. Το ένα γι' αυτόν και το άλλο για το εγγόνι του.
Τα τραγούδια του άλμπουμ αυτού ξεκινούν να γράφονται στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Λίγο μετά ο Πουλικάκος συμμετέχει στα γκρουπ MGC (1967-1969) και Εξαδάχτυλος (1971-1973). Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι περισσότεροι όμως τραγουδούν στα αγγλικά, καθώς το αγγλόφωνο ροκ έχει διαδοθεί αρκετά, ιδίως με γκρουπ όπως οι Aphrodite's Child και οι Socrates. Όπως αναγράφεται και στο εσώφυλλο του Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος, οι ηχογραφήσεις του πραγματοποιήθηκαν το 1972, με την οικονομική συνεισφορά κάποιων φίλων. Για τέσσερα χρόνια ο Πουλικάκος αλλάζει τρεις εταιρίες για να καταφέρει τελικά να κυκλοφορήσει τον δίσκο. Το ρίσκο τελικά παίρνει η Minos, επηρεασμένη ίσως από την απήχηση του άλμπουμ Δέκα Χρόνια Κομμάτια του Σαββόπουλου, που είχε εκδώσει έναν χρόνο πριν η ανταγωνιστική Λύρα.
Η μπάντα που παίζει στο άλμπουμ είναι οι Εξαδάχτυλος, συν κάποιοι πρόσθετοι μουσικοί. Βασική δε επιρροή, όσον αφορά στο μουσικό κομμάτι, αναδεικνύεται με σαφήνεια ο Frank Zappa, ιδίως τα άλμπουμ που κυκλοφόρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Δεν πρόκειται όμως για μια απλή προσαρμογή του Zappa στην Ελλάδα. Πρώτα-πρώτα, δεν είναι διόλου απλό να προσαρμόσεις τον Zappa σε οτιδήποτε. Επιπλέον, ο Πουλικάκος δεν τον μιμείται, αλλά τον έχει αφομοιώσει, με αποτέλεσμα έτσι να χρησιμοποιεί ένα «ζαπικής» αίσθησης χιούμορ ώστε να μιλήσει για μια ολότελα ελληνική πραγματικότητα. Όχι μόνο λοιπόν δεν αποτελούν πηγή αδυναμίας τέτοιες αναφορές, αλλά (μαζί με τη χρήση ελληνικών στίχων) αποδεικνύουν ότι το Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος δεν έχει μονάχα ιστορική, μα και αισθητική αξία. Φυσικά στον δίσκο, πέρα από τον Zappa, υπάρχει καλλιτεχνική συγγένεια και με τον Σαββόπουλο, ιδίως με το Βρώμικο Ψωμί το οποίο ηχογραφούταν την ίδια περίοδο. Παρόλο που η παραγωγή και η ενορχήστρωση δεν είναι άρτιες, υπάρχει στο άλμπουμ μουσική ποικιλία, στοιχείο δυσεύρετο στα μετέπειτα ελληνικά ροκ άλμπουμ. Συναντά κανείς ακόμα και ρεμπέτικα ("Πες Μου Βρε Τρελή") και ταγκό ("Σαν Δυο Πουλάκια") δίπλα-δίπλα με μια δυναμική ροκ μπάντα με κιθάρα, πλήκτρα, μπάσο, ντραμς, αλλά και μπόλικα πνευστά. Οι στίχοι υπογράφονται όλοι από τον Πουλικάκο (εκτός από τα "Χτεσινά Τρένα" που είναι του Τάσου Φαληρέα), στις συνθέσεις όμως συνεισφέρουν πολλοί. Αξίζει δε να σημειωθεί πως στην πρόσφατη επανέκδοση του άλμπουμ από την ΕΜΙ, από τη μέση και μετά η λίστα των τραγουδιών είναι λάθος, δημιουργώντας σύγχυση στον προσεκτικό ακροατή. Επίσης πρέπει να αναφερθεί πως, για άγνωστους λόγους, το τραγούδι "Μωρό Μου", βασισμένο σε μελωδία του Σταμάτη Σπανουδάκη, δεν συμπεριλήφθη στο cd, όταν αυτό δόθηκε σαν δώρο μαζί με παλιότερο τεύχος του Ποπ & Ροκ.
Πέρα από την καλλιτεχνική αξία του άλμπουμ, που πρέπει οπωσδήποτε να μετράται (και) σε συνδυασμό με την εποχή στην οποία κυκλοφόρησε, το Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος αποτελεί κι ένα άλμπουμ-καθρέφτη της μεταπολιτευτικής κατάστασης της Ελλάδας. Δεν υπάρχει χούντα πια. Η πτώση της γιορτάστηκε περίτρανα σε στάδια και πλατείες. Τι υπάρχει όμως; Υπάρχει μια χώρα η οποία προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων να δουλεύουν σκληρά «πενήντα ώρες τη βδομάδα για δυο πιάτα φασουλάδα λαδερή», ή να «χτυπάνε καρτέλες/κουμπώνουν κονσέρβες», παγιδευμένοι από «άρχοντες του τρόμου». Οι οικονομικά ευκατάστατοι πέφτουν θύματα υπερκατανάλωσης ("Στο Σουπερμάρκετ"), οι γιατροί εκμεταλλεύονται τους φτωχούς ασθενείς τους ("Ο Γιατρός Παιδιά"), ενώ οι 25άρηδες ξεχνούν το επαναστατικό παρελθόν τους κατά τη δικτατορία, για χάρη της εργασίας που τους παρέχει τα προς το ζην ("Κάλλιο Μιας Ώρας"). Από την άλλη μεριά, τα ερωτικά τραγούδια ("Πες Μου Βρε Τρελή", "Μωρό Μου", "Σαν Δύο Πουλάκια") είναι το ίδιο σατιρικά με τα κοινωνικοπολιτικά. Ελπίδα δεν υπάρχει πουθενά. Στον δρόμο αυτό, της ματαιότητας προς όλες τις κατευθύνσεις, θα συνεχίσει και η πλειοψηφία των μετέπειτα στιχουργών του ελληνικού ροκ.
Σήμερα, 33 χρόνια μετά την κυκλοφορία του Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος, έχουν αλλάξει πολλά. Μια μεγάλη μερίδα των καλλιτεχνών που ξεκίνησαν τη δράση τους τη δεκαετία του 1960 και του 1970 έχουν κατηγορηθεί κατά καιρούς ότι αποτελούν πια μέρη του συστήματος, ασχέτως αν η λέξη «σύστημα» προϋποθέτει μια οργάνωση η οποία στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ, για διάφορους λόγους. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά ο Πουλικάκος κατακρίθηκε κι αυτός για τη συμμετοχή του σε τηλεοπτικά σήριαλ ή για τα jingles αλλά και τα διαφημιστικά στα οποία δάνειζε κατά καιρούς τη φωνή του. Σήμερα ο ίδιος συνεχίζει να τραγουδάει πολλά από τα τραγούδια του δίσκου σε κλαμπ της Αθήνας, λίγο-πολύ στα ίδια μαγαζιά στα οποία εμφανιζόταν και κατά τη δεκαετία του 1970. Στα Εξάρχεια και στη Βικτώρια (όπου μένει), τον φωνάζουν «Μητσάρα» ή «Θείο Νώντα», από το ραδιοφωνικό του παρατσούκλι. Κατά καιρούς οι δημοσιογράφοι του παίρνουν συνεντεύξεις ή του δίνουν βήμα λόγου σε ντοκιμαντέρ σχετικά με την ιστορία του ελληνικού ροκ. Ο ίδιος ποτέ δεν υπερηφανεύτηκε ότι έφερε τον ελληνικό στίχο στο ροκ και ποτέ δεν έγινε σύμβολο του τελευταίου, όπως ο Παύλος Σιδηρόπουλος. Ίσως επειδή έζησε. Και μάλιστα έζησε την παρακμή της δεκαετίας του 1990. Θυμίζει έτσι λίγο, τηρουμένων ασφαλώς των αναλογιών, τον Chuck Berry, τον Jerry Lee Lewis και τον Little Richard, στους οποίους, ενώ ζουν ακόμα, ελάχιστοι δίνουν σημασία, ενώ οι συνεχιστές τους γεμίζουν στάδια και οι αποθνήσκοντες σταμπάρουν τις φάτσες τους σε μπλουζάκια.
Για το τέλος, ας μου επιτραπεί μια προσωπική εξιστόρηση. Πριν από μερικούς μήνες συνάντησα τον κ. Πουλικάκο στην Πλατεία Βικτωρίας. Μιας και του είχα πάρει προ καιρού συνέντευξη για το Avopolis Greek, πήγα και του μίλησα. Όταν του είπα πως είχα αγοράσει πρόσφατα το Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος ξαφνιάστηκε. «Πού το βρήκες; Πόσα αντίτυπα είχαν μείνει;». Δεν το είχε σε cd, ούτε του το είχαν στείλει από την εταιρία. Θα πήγαινε να το πάρει την επομένη. Δύο αντίτυπα. Το ένα γι' αυτόν και το άλλο για το εγγόνι του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου